واکسن کرونا
این روزها بحثهای گستردهای در مورد واکسن کرونا وجود دارد، انواع کشمکشهای سیاسی و علمی در آمیختهاند و تصویر درستی از وضعیت موجود نداریم. لذا بدور از هرگونه تعصب، بهتر است یک بار آنچه در مورد انواع واکسنها حقیقت دارد را مرور کنیم . با توجه به پاندمی جهانی و وضعیت اورژانسی حال حاضر ، ما به عنوان پزشکان کلینک هر کدام از واکسن های استاندارد را که در کشور در دسترس باشد برای استفاده پیشنهاد میکنیم .
حقیقت این است که انتظار نمیرود هیچ یک از واکسنهای موجود، خطر جدی سلامتی را در پی داشته باشند و تقریباً میتوان گفت، زدن هر یک از واکسنهایی که با موفقیت فازهای ترایال را طی کردهاند و نتایج خود را منتشر نمودهاند، از نزدن واکسن به مراتب بهتر است. پس بحث جدی بر سر نحوهی عملکرد و کارایی واکسنهاست. آیا واکسنی که برای آن هزینه میکنیم و وقت طلایی کنترل اپیدمی را برای آن خرج میکنیم، میتواند برای ما ایمنی جمعی ایجاد کند؟
انواع تکنولوژیهای واکسن کرونا :
✅ واکسن کرونا وکتور غیر تکثیرشونده :
مانند آسترازنکای-آکسفورد (انگلیسی سوئدی)، گامالیا(روسی)، جانسون & جانسون (آمریکایی) و اسپوتنیک (روسی )
این نوع واکسن در واقع قسمتی از ژنوم ویروس کرونای جدید را انتخاب کرده. این قسمت آنتی ژن اسپایک ویروس را کد میکند. توالی آن را به نحوی تغییر میدهند که پروتئین اسپایک پس از بیان شدن توسط سلولهای بدن بر روی سطح سلول ثابت بماند. در ضمن میزان تکثیر این ژن در بدن توسط پروموتور اختصاصی که برای آن طراحی شده، تنظیم میشود. سپس این قسمت از ژنوم را درون یک ویروس حامل بیخطر (وکتور)، که خودش قابلیت تکثیر ندارد؛ مانند آدنوویروس قرار میدهند.
طراحی و تولید این نوع واکسنها نسبتا سخت است ولی ارزان بوده و در دمای یخچال ماندگاری خوبی دارند. از بدیهای آنها این است که اگر از آدنوویروسهای انسانی به عنوان وکتور استفاده شده باشد، ممکن است بدن بعضی از انسانها، برای آن خاطره ایمنی داشته و آن را غیرفعال کند. لذا کارایی آنها نسبتا کم میشود.
در ضمن امکان ایجاد پاسخهای غیرکارآمد ایمنی که به اصطلاح به آن Th2 bias نیز میگوییم نیز در آنها وجود دارد و برای استفاده در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف شده مناسب نیستند. به عنوان مثال واکسن استرازنکا در موارد نادری میتواند باعث واکنش لخته شدن خون در افراد واکسینه شده شود .
فقط واکسن آسترازنکا-آکسفورد از وکتور غیر انسانی (آدنوویروس شامپانزه) استفاده کرده است. البته نوع روسی نیز از دو آدنوویروس نوترکیب انسانی و جانسون از یک آدنوویروس انسانی بهره برده است.
✅ واکسن کرونا کشته شده :
مانند واکسن کرونا شفافارمد (ایرانی) و سینوفارم (چینی) ، سینواک (چینی ) و کواکسین بهارات ( هندی )
در این نوع از واکسنها، ویروس را ابتدا در سلولهای استانداری کشت میکنند و سپس توسط مواد شیمیایی، مانند بتاپروپیولاکتون یا پرتوی گاما غیرفعال میکنند؛ به نحوی که ساختار آن حفظ شود. تولید آنها کمی راحتتر از نوع وکتور است، ماندگاری بیشتری دارند و در دمای یخچال بیشتر میمانند، در بدن تکثیر نمیشوند و آنتیبادی خنثی کننده خوبی تولید میکنند.
در مقابل جهش خوب هستند. چون اگر اسپایک ویروس جهشیافته تغییر پیدا کند برای سایر قسمتهای ویروس نیز انتظار میرود که تولید آنتی بادی را القاء کرده باشند. (به شرط اینکه این قسمتها در فرایند غیرفعال سازی صدمه ندیده باشند)
به نسبت برای استفاده در افراد دارای نقص ایمنی و ضعیف، ایمنتر هستند. امکان ایجاد پاسخهای غیرکارآمد ایمنی که به اصطلاح به آن Th2 bias میگوییم، در این واکسنها، از همه بیشتر است. نیاز مبرم به اجوانت دارند. ایجاد واکنش آلرژی را نیز ممکن است در پی داشته باشند. ایمنی سلولی را خوب تحریک نمیکنند و خاطره کمتری ایجاد میکنند.
✅ واکسن کرونا نسل جدید mRNA:
مانند بیوانتک-فایزر اولین واکسن کرونا (آمریکایی آلمانی) ، واکسن مودرنا (آمریکایی) ، واکسن نواکس (آمریکایی )
برای تولید این نوع واکسنها قسمتی از ژنوم ویروس را که عمدتا مسئول ساخت آنتی ژن اسپایک است، انتخاب کردهاند و کدهایی برای ثبوت آنتیژن تولیدی به آن میافزایند. سپس به این توالی قسمتهایی اضافه میشود که آن را به شکل یک mRNA تبدیل میکند تا بتواند به ریبوزومهای سلولهای بدن متصل شده وآنتیژن مورد نظر را کد کند. بعد آن را در حجم بالا کپی میکنند. سپس این کپیها را در نانوذراتی از جنس چربی، به همراه چند ماده دیگر مانند پلیاتیلنگلایکول، کلرید پتاسیم و … قرار میدهند.
خوبی این واکسنها این است که تولیدشان خیلی سریع و در حجم بالا میشود. این نوع واکسن از سابقه ۳۰ ساله تحقیق و بررسی برخوردار بوده و جای نگرانی در مورد عوارض ناشناخته آنها، تقریباً وجود ندارد. پاسخهای ایمنی شامل ایمنی سلولی، ایمنی همورال و خاطره را بسیار دقیق و قوی تحریک میکنند و بالاترین کارایی را ایجاد میکنند.
ایجاد آنافیلاکسی در دوز اول برای واکسن بیوانتک-فایزر گزارش شده است. (۱۱ مورد در یک میلیون تزریق)، که منشاء آن خود mRNA نبوده و یکی از مواد همراه آن بوده است. همچنین این واکسن برای استفاده در افراد دارای ضعف ایمنی، مادران باردار یا شیرده هنوز مدارک کافی را ندارد، مهمترین عیب آنها، این است که به دماهای خیلی پایین نیاز دارند و گران هستند.
✅ واکسن کرونا پروتیین
یکی دیگر از انواع واکسن کرونا که از تکثیر قسمتی از پروتیین ویروس در محیط کشت و اضافه کردن موادی برای تحریک سیستم ایمنی استفاده شده که این واکسن توسط شرکت آمریکایی نواواکس تهیه شده و مراحل تایید طی میکند .
در پایان میتوانید برای مطالعه بیشتر به مقاله وزارت بهداشت در مورد واکسن های کرونا مراجعه کنید .